Somerense slachtoffers

Verovering en bezetting van Nederlands-Indië door Japan

De verovering van Nederlands-Indië door Japan in 1941 en 1942 was de verovering van Nederlands-Indië door troepen van het Japanse Keizerrijk in de eerste dagen van de oorlog in het Pacific Gebied tijdens de Tweede Wereldoorlog

De Nederlandse regering in Londen verklaarde Japan op 8 december 1941 de oorlog. De algemene mobilisatie werd direct na de oorlogsverklaring aangekondigd. Generaal Hisaichi Terauchi, commandant van het Zuidelijke Leger, begon daarop met aanvallen op Borneo; op 17 december landden Japanse troepen bij Miri .

Japan vervolgde de strijd met luchtaanvallen op sleutelposities en verkreeg vervolgens suprematie in het luchtruim. De luchtaanvallen werden gevolgd door landingen op verschillende plaatsen, met name op vliegvelden en andere belangrijke strategische posities.

Op 1 maart 1942 begon de Japanse aanval op Java, en op 5 maart 1942 trokken Japanse troepen

zegevierend Batavia binnen. De volgende dag slaagden zij er in bij Bandoeng een doorbraak te forceren. Op 8 maart werd het bombardement op Soekaboemi uitgevoerd, teneinde het KNIL hun doortocht vanaf Batavia naar de Hoogvlakte van Bandoeng te verhinderen. Ten slotte bezetten zij op diezelfde dag Soerabaja. Hierna was Java in Japanse handen.

Luitenant-Generaal Hein ter Poorten accepteerde de Japanse eisen voor overgave. Op 9 maart 1942 ondertekende hij de capitulatie van het KNIL in Kalidjati bij Bandoeng. 

De ervaring van de inwoners van Nederlands-Indië met de Japanse bezetter was afhankelijk van waar men woonde en welke sociale positie men had. Diegenen die in gebieden woonden die belangrijk waren voor de Japanse oorlogsindustrie werden gemarteld, als seksslaaf gebruikt, konden zonder reden gearresteerd en geëxecuteerd worden of van oorlogsmisdaden worden beschuldigd. Vele duizenden mensen werden als werkkrachten weggevoerd van Indonesië om ten dienste van militaire objecten, zoals de Birmaspoorweg te worden ingezet. Velen stierven als een gevolg van de slechte behandeling en uithongering

Nederlandse burgers, andere Europeanen en Indo’s waren een belangrijk doelwit van de Japanners; zij werden geïnterneerd in kampen. Vrijwel alle Europese en Indo-Europese mannen waren actief geweest binnen het Indische leger of voor het gouvernement en werden geïnterneerd als krijgsgevangenen. 

Nederlanders werden namelijk door de Japanse bezetter, als staatsburgers van landen waarmee Japan direct in oorlog was, beschouwd als ‘vijandelijke buitenlanders’. Er was sprake van een harde en wrede behandeling van zowel burger- als krijgsgevangenen , soms met de dood tot gevolg. Ook was er een groot tekort aan voedsel, water en medicijnen. Besmettelijke ziekten, mede veroorzaakt door slechte sanitaire voorzieningen, hadden vrij spel en kostten aan duizenden het leven.

Jappenkampen werden door ex-gevangenen beschreven als concentratiekampen, of zelfs passieve vernietigingskampen. Door het grootschalig en consequent onthouden van voedsel en medicijnen stierven de bewoners na verloop van tijd vanzelf Omdat de Japanners bang zijn dat Nederlandse religieuzen anti-Japanse opvattingen zullen uitdragen worden paters , broeders en zusters van de Missie geïnterneerd in het interneringskampen over

geheel Nederlands-Indië . Het laatste jaar van de bezetting heel zwaar geweest voornamelijk door de voortdurende pesterijen en vernederingen van het Japanse bewakingspersoneel en het steeds nijpender wordende voedselgebrek . Bijna een derde, stierf ten gevolge van uitputting, honger, ziekte, gebrek aan medicijnen en dysenterie door slechte hygiëne.

Vanuit Someren waren in Nederlands-Indië meerdere personen die op De Missie actief waren , vier van hen hebben helaas hun leven verloren in een Japans gevangenenkamp .

Zuster Gordina Catharina Aarts , geboren op 27 oktober 1888 te Someren . De eerwaarde zuster behoorde tot de Orde van de Zusters Ursulinen te Batavia .

De Orde van de Ursulinen (Latijn: Ordo Sanctae Ursulae; O.S.U.) is een katholieke vrouwelijke kloosterorde die in 1535 door Angela Merici (1474-1540) te Brescia werd gesticht en als beschermheilige Ursula van Keulen kreeg.

Zuster Gordina kwam terecht in het St. Carolus ziekenhuis , dit Missieziekenhuis lag aan de Salemba (grote verbindingsweg van Batavia en Meester Cornelis) .

Het complete klooster complex werd na de invasie door het Japanse leger in beslag genomen , waarna het een vrouwenconcentratiekamp werd ( er hebben zo’n 800 vrouwen gevangen gezeten ) . Tijdens de Japanse bezetting werden hier zieke en gewonde Japanse soldaten verzorgd .

In dit ziekenhuis overleed zuster Gordina op 8 maart 1943 aan de doorstane ontberingen .

Het graf van Zuster Aarts is tot op heden onbekend , mogelijk ligt ze in een massagraf .

Totaal hebben 63 zusters van de Orde van de Ursulinen hun leven verloren in de Japanse  interneringskampen op Java .

Pater Peter Nicasius van Eijk . Geboren op 18 juli 1907 in Someren Hij werd lid van de Congregatie van de Paters van het Heilige Hart van Jezus te Asten op 8 september 1935 .

Hij vertrok op 8 oktober 1937 als missionaris naar Zuid-Sumatra . Na de Japanse invasie werd hij gevangen gezet in het Japanse Mannenkamp en Strafgevangenis Muntok .

Muntok functioneerde van 19 september 1943 tot 12 maart 1945 wederom als burgerkamp, zij het nu enkel voor mannen. In het kamp heerste onder commandant kapitein Seki een extreem zwaar regime, waardoor 270 mannen van de circa 960 gevangenen het kamp niet overleefd hebben .

Pater van Eijk Sterk als hij was , werkte hij in den tuin en daarna bij de ziekenverpleging . Nu en dan had hij wel eens koorts , maar sjouwde hij dacht en nacht voor zijn zieken . Op zekeren dag gevoelde hij zich niet goed , ging naar buiten , werd duizelig en moest ondersteund naar binnen worden gebracht . Na een poosje op zijn tikar te hebben gelegen begon hij te kreunen . De dokter gaf hem een injectie , vond het hart niet goed en liet hem bedienen . Hij ontving de laatste Heilige Sacramenten en stierf binnen een paar uur op 30 oktober 1944 . ( Bron NIOD ) .

Zijn familie kreeg pas in oktober 1945 bericht van zijn overlijden . Pater van Eijk is begraven op het Nederlandse Ereveld Leuwigajah te Cimahi , Indonesië Vak/rij/nummer VI12

Zuster Martha  werd als Francisca Marie Kanters geboren op 12 juni 1890 in Someren .

 Ze was als missiezuster van de Congregatie Zusters van Ursulinen actief in Nederlands-Indië op het eiland Java

Ook Zuster Marta werd na de Japanse Invasie opgeroepen zich te melden . Ze kwam terecht in het stadje Semarang alwaar het kamp Halmaheira zich bevond de Halmaheira-weg. Het kamp was omgeven door een omheining. Tijdens de Japanse bezetting was dit kamp een vrouwenkamp (sinds 01 februari 1944); tijdens de bersiap werd dit kamp een opvangkamp.

Legenda :

1.  Wijkkantoor		2. Japanse kampcommandant	3-5. Toko, keuken
15. Bewaking		20. Goedang		34. Naaihuis
48. Doktershuis		63-65. Ziekenhuizen
I. Loopgraaf		II. Latrines		III. Varkenshok
IV. Kippenhokken		V. Waterputten		VI. Patjolveld (kamptuin)
VII. Aloon-aloon		o Brandkraan

In het kamp hebben bijna 4000 mensen gezeten , het merendeel waren vrouwen en kinderen . In de vrouwenkampen werd in 1944 het bevel uitgevaardigd dat alle jongens van 10 jaar en ouder moesten verhuizen naar een speciaal jongenskamp, vaak in een bestaand mannenkamp. Vanaf de opening in 1942 tot 1 augustus 1945 zijn er in het kamp 220 mensen gestorven . Vanaf 1 augustus 1945 tot sluiting op 15 oktober 1945 , gedurende de vrijheidsoorlog stierven er nog eens 80 mensen .

Zuster Martha kreeg gevangen kampnummer 13517 . Ze was overleden op 09 juli 1945 in Semarang, kamp Halmaheira . 46 dagen later tekent Japan de capitulatie .

Zuster Martha zal worden herbegraven op het Nederlands Ereveld , Pandu te Bandug , West-Java .

Ze ligt begraven op locatie : Vak/rij/nummer V47

Gerardus van der Zanden , Geboren op 05 januari 1869 in Lierop    

Gerardus was missionaris bij De Missionarissen van het H. Hart van Jezus MSC ( Missionarii Sacratissimi Cordis ) missiepost met verschillende kloosters in Melanesië.

Gerardus kwam terecht op een missiepost in Vunapope ,  een plaats in de provincie East New Britain in Papoea-Nieuw-Guinea. Hier bevindt zich de grootste Katholieke missiepost met verschillende kloosters in Melanesië.

Na de invasie werd missiepost Vunapope een Japans gevangenenkamp en is tussen 1942 en 1944 gebruikt als Japans concentratiekamp voor missionarissen

Gerardus is overleden op 17 mei 1945 in Vunapope , er is van hem geen graf bekend .

Een ander verhaal is dat van Peter van de Einden    

Peter van den Einden word op 26 oktober 1897 geboren in Someren .

Peter is inspecteur 1^ste klasse bij het korps algemene politie op Java . Aanvankelijk wonende in het stadje Samarinda , provincie Oost-Kalimantan op het eiland Borne . Hij is getrouwd met Margareta Katharina Kaiser , geboren op 13 juni 1907 te Gunnigfeld . Samen hebben ze een dochter : Josephine Hendrika Martine van den Einden , geboren op 20 juli 1933 en Fransica Henriette Margareta geboren op 2 oktober 1936 .

Volgens gegevens van de oorlogsgravenstichting is hij vermoord op 4 december 1945 te  Bandung (oude spelling : Bandung) , Bandung is de hoofdstad van de provincie West-Java op het Indonesische eiland Java .    Hij is herbegraven op Ereveld Pandu gemeente Bandung .

De moord zal naar alle zekerheid gebeurd zijn tijdens de Indonesische vrijheidsoorlog , dit was een uiterst gewelddadige periode in de Nederlandse  en Indonesische geschiedenis, die het hevigst was tussen ongeveer oktober 1945 en begin 1946. ) Over de daders , motief en toedracht is niets te vinden .

Bronnen:

NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies

Oorlogsgraven Stichting

japanseburgerkampen.nl

Wikipedia

muntokpeacemuseum.org

 General Archives of the Ursulines of the Roman Union , Vaticaan

 Nationaal Archief , Den Haag

 Heemkundekring Asten Someren